زندگینامه “شیخ بهایی” شاعر و عارف ایرانی

 “شیخ بهایی” شاعر ، حکیم و ریاضیدان ایرانی از نوادگان حارث همدانی یکی از یاران با وفای امیرالمؤمنین است که در بلعبک متولد شد.

بهاءالدین محمد بن حسین عاملی معروف به شیخ بهایی متولد 8 اسفند 925 خورشیدی در بعلبک، درگذشته 8 شهریور 1000 خورشیدی در اصفهان حکیم، فقیه، عارف، منجم، ریاضیدان، شاعر، ادیب، مورخ و دانشمند نامدار قرن دهم و یازدهم هجری؛ که در دانش های فلسفه، منطق، هیئت و ریاضیات تبحر داشت. از شیخ بهایی در حدود 95 کتاب و رساله در سیاست، حدیث، ریاضی، اخلاق، نجوم، عرفان، فقه، مهندسی و هنر و فیزیک بر جای مانده است. به پاس خدمات شیخ بهایی به علم ستاره شناسی، یونسکو سال 2009 که مصادف با سال نجوم می بوده نام وی در لیست مفاخر ایران ثبت گردید. 

خصوصیات اخلاقی شیخ بهایی

شیخ بهائی در مدرسه، محراب عبادت، مسند قضاوت، دیوان اداری و در هر جا، همواره با مردم بود. روح بلند و رفیع شیخ بهایی چنان بود که او را در طلب علم، به هر سرزمینی می کشاند و در مجلس هر استادی می نشاند همه مسالک. و فرق رابه دیده تحقیق می نگریست و با تلفیق همه آراء و نظرات بزرگان، جوهر ناب وجود خویش را به نور معرفت می گداخت و صیقل می داد. شیخ بهایی همواره درباره عدل و انصاف سخن می گفت و مانند صالحان عمل می کرد و به خلق خدا خدمت می کرد.

تالیفات و آثار شیخ بهایی

بهاءالدین عاملی در علومی که در آن زمان مرسوم بود، بویژه در اخبار و احادیث، تفسیر، اصول فقه و ریاضیات دارای تالیفات بسیار است. تالیفات شیخ بهایی بر اساس پژوهش یکی از محققان بالغ بر 95 کتاب و رساله است. برخی از نویسندگان نیز آثار او را 120 عنوان ذکر کرده اند. در این جا برخی از آثار علمی شیخ بهایی را بررسی می کنیم:

 - جامع عباسی از آثار شاخص شیخ بهایی: جامع عباسی شاخص ترین اثر شیخ بهایی است درفقه و به زبان فارسی که این خود ابتکاری نو در نگارش متون فقهی به شمار می رفت تا آن جا که برخی از صاحب نظران از آن به عنوان اولین دوره فقه فارسی غیر استدلالی که به صورت رساله عملیه نوشته شده است یاد می کنند، این کتاب از یک مقدمه و بیست باب (از طهارت تا دیات) تشکیل شده است.

 - الزبده فی الاصول از تالیفات شیخ بهایی در اصول : الزبده فی الاصول مهم ترین اثر شیخ بهایی در اصول است.

-  اربعین -         مثنوی سوانح الحجاز (نان و حلوا(        -کشکول شیخ بهایی

مثنویات معروف شیخ بهایی

ازمثنوّیات معروف شیخ بهائی در زبان فارسی می توان از اینها نام برد:

 -نان و حلوا یا سوانح سفر الحجاز - نان و پنیر    - شیر و شکر

خدمات علمی و عمرانی شیخ بهائی

مهارت شیخ بهایی در ریاضی و معماری و مهندسی معروف بوده و از مهم ترین خدمات شیخ در رونق بخشیدن به شهر اصفهان تعیین سمت قبله مسجد امام اصفهان است. این قبله یابی که با استفاده از ابزارهای آن زمان صورت پذیرفته هفت درجه با جهت واقعی قبله اختلاف دارد.

تقسیم آب زاینده رود به محلات اصفهان و روستاهای مجاور رودخانه، ساخت گلخن گرمابه ای است که هنوز در اصفهان مانده معروف به حمام شیخ بهائی و طراحی منار جنبان اصفهان که هم اکنون نیز پا برجاست به او نسبت داده می شود. همچنین طرح ریزی کاریز نجف آباد-اصفهان است که به نام قنات زرین کمر، (یکی از بزرگترین کاریزهای ایران) و معماری مسجد امام اصفهان و مهندسی حصار نجف و شاخص تعیین اوقات شرعی ساعت آفتابی در مغرب مسجد امام را به شیخ بهایی نسبت می دهند. بنا به روایتی شیخ بهایی را احتمالاً مبدع تهیه نان سنگک، حلواشکری و فرینی می دانند.

آرامگاه شیخ بهایی در جوار بارگاه امام هشتم (علیه السلام)

شیخ بهائی در سال 1000 خورشیدی و در سن 77 سالگی بر اثر بیماری در اصفهان درگذشت. پیكر شیخ را به وصیت خودش و فرمان شاه عباس به مشهد بردند و در جوار مقبره حضرت علی‌ابن‌موسی‌الرضا (علیه السلام) جنب موزه آستان قدس به خاک سپردند‌. هم‌اکنون مدفن مرحوم شیخ بهائی بین مسجد گوهرشاد و صحن آزادی و صحن امام خمینی در رواقی‌ معروف به شیخ بهاء‌الدین می باشد.